Doe jij het weleens, creatief bezig zijn zonder doel op zich? Schetsen, schrijven of designen – of, wat verder van ons vakgebied af – kleien of met verf smijten tegen een maagdelijk wit canvas bijvoorbeeld, lekker de handen vies maken? De vraag is waarom we dit zo graag doen. Wat maakt dit zo aantrekkelijk? En de tweede vraag is meteen: waarom doen we dit vaak alleen maar als we een eindresultaat voor ogen hebben? Want dat horen wij vaker: mensen verwachten van alles van zichzelf als ze creatief bezig zijn. Soms starten ze door die verwachtingen niet eens. Logisch ook, want je blokkeert al voordat je begonnen bent. Terwijl juist het ontbreken van een doel het zó aantrekkelijk maakt om creatief bezig te zijn. Omdat het doen alleen al een beloning op zich is…
Gewetenloos gooien met verf vs. creativiteit binnen kaders
Wanneer je creëert zonder dat je een einddoel voor ogen hebt, ben je vrij in elke beweging, vorm en expressie. Niets moet, alles mag. En dat is oké of zelfs meer dan oké. De activiteit an sich geeft dus reden tot gelukzaligheid. Vanuit het ‘niets moeten’ ontstaan vaak de mooiste dingen. Echter, moet je daar helemaal niet mee bezig zijn, want ik pleit in deze blog juist voor creativiteit zonder einddoel. Schilder Karel Appel zei ooit “Ik rotzooi maar een beetje an”. Gewoon lekker aanklooien en ja, we weten allemaal waar hem dat uiteindelijk gebracht heeft. Maar in eerste instantie deed hij het zonder dat hij een doel voor ogen had. En als hij dat al wel had, dan was het vast niet het doel dat hij er miljoenen mee zou gaan verdienen, met zijn “aanklooien”. Dat is gewoon mooi meegenomen!
Ervaar. Proef. Ruik. Frustreer. Lach.
Vraag je je al af waar deze blog naartoe gaat? Dat is het nu net: nergens naartoe, er is geen einddoel. Nou ja, dat is niet helemaal waar ;-) Als designer een blog schrijven is voor mij ook op een andere manier creatief bezig zijn dan dat ik gewend ben. En ik ging er zonder einddoel in, omdat het schrijven voor mij al een beloning op zich was (is!). Dat ik daar toevallig jou nu mee mag inspireren en aansporen om ook aan de slag te gaan, dat is dan mooi meegenomen - en toch een einddoel op zich. Dus ervaar. Proef. Ruik. Raak enthousiast. Of gefrustreerd. Word blij. Voel geluk. Ervaar hoe het is om bevangen te raken en alles om je heen te vergeten.
Flow en het gevoel van intens geluk
Bovenstaande kennen we beter als ‘flow’, oftewel een intens positieve ervaring die in sterke mate bijdraagt aan ons geluk. Een ervaring waarbij je de tijd niet meer bewust waarneemt en zelfs – bij een diepe flow – een gevoel van verlies van zelfbewustzijn optreedt. Je bent als het ware één met het moment. Net als een topsporter of een muzikant, die helemaal opgaat in wat hij aan het doen is. Een ervaring die vergelijkbaar is met de ervaring die optreedt tijdens meditatie. Nu zijn de meningen verdeeld over hoe je een toestand van flow bereikt, sommigen zeggen namelijk dat juist het stellen van doelen ervoor zorgt dat je in flow raakt. Zoals een muzikant als doel stelt een concert in een uitverkochte Ziggo Dome te geven of een sporter traint om wereldkampioen te worden. Maar ik, nogmaals, geloof in het bereiken van flow zonder doel. Omdat juist zonder doel, je alle remmen los kunt laten.
Een mooie term die hier perfect bij aansluit is ‘autotelisch’, wat simpel vertaald ‘zelfdoel’ betekent. En minder simpel vertaald: het doel is het doen op zich. Een autotelisch persoon heeft weinig bezit, comfort, vermaak, geld of macht nodig. Dat betekent dus ook dat een autotelisch persoon geen doel nodig heeft, hij geniet van het moment an sich, dat stelt hem (meer dan) tevreden. Ook dit kun je tijdens je werk ervaren. Hoe vaak hoor je mensen niet zeggen “ik zou het ook doen als ik er niet voor betaald zou krijgen”. Dat is een autotelische ervaring! De ervaring is het voornaamste doel, dat je ervoor betaald krijgt is mooi meegenomen. Je voert het uit vanuit intrinsieke doelen. Vooruit, hang ik er toch nog een doel aan ;-)
Get into the flow
Dus mijn tip: vouw, schilder, wildbrei, schets, vlog, fotografeer, klei, dans, photoshop, schrijf of ministeck erop los. Neem iets wat je leuk vindt om te doen of wat je altijd hebt willen proberen maar nooit heb gedaan. Iets waardoor je bevangen wordt. Waardoor de tijd lijkt te vliegen. Waardoor je in je ‘zone’ – flow – raakt en maximaal geniet. Met als enige doel: het doen op zich…
Bij GI hebben we van onze passie ons beroep gemaakt en zitten we regelmatig in de flow. Kunnen we jou helpen jouw creativiteit binnen je organisatie te ontdekken en vorm te geven?